Η φράση «έξις, δευτέρα φύσις», αποδίδεται μάλλον στον Αριστοτέλη ή στον Κικέρωνα και μας λέει κάτι πολύ σημαντικό: ότι οι συνήθειές μας δεν είναι απλώς κάτι που κάνουμε, αλλά μέρα με τη μέρα γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού μας, γίνονται αυτό που είμαστε.
Πως εδραιώνεται μια συμπεριφορά και γίνεται τελικά συνήθεια; Μέσω της επανάληψης φυσικά. Η συχνότητα και η διάρκεια μιας συμπεριφοράς είναι αυτές που θα καθορίσουν αν η συμπεριφορά θα γίνει τελικά συνήθεια. Πολλές από τις συνήθειές μας τις αποκτούμε κατά την παιδική μας ηλικία, όπως για παράδειγμα τις διατροφικές μας συνήθειες, τη σχέση μας με την άσκηση ή το πως διαχειριζόμαστε το άγχος μας. Άλλες αποκτώνται σε μεγαλύτερη ηλικία, όπως το κάπνισμα ή η σχέση μας με τον ύπνο. Κάποιες συνήθειες είναι περιστασιακές και εξαρτώνται από το περιβάλλον μας, άλλες πάλι είναι βαθιά ριζωμένες και συμβαίνουν τόσο ασυναίσθητα όσο το να αναπνέουμε. Αν σκεφτεί κανείς την καθημερινή του ρουτίνα, πιθανότατα θα εντοπίσει κάτι που κάνει ή κάτι που δεν κάνει και έχει αντίκτυπο στην υγεία του – βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα. Ίσως μάλιστα, σκεφτεί πως αυτό το κάτι θα ήθελε να το αλλάξει ή να το βελτιώσει.
Πόσο δύσκολο είναι να αλλάξουμε τις συνήθειές μας; Σε αυτή την ερώτηση δεν υπάρχει μια κοινή απάντηση για όλους μας. Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και ξεχωριστός, όπως άλλωστε είναι και το περιβάλλον και οι προτεραιότητές του. Σε σχέση όμως με κάθε μικρή ή μεγαλύτερη αλλαγή που θα θέλαμε να πετύχουμε, το πρώτο βήμα είναι να ξεκαθαρίσουμε ποιος είναι ο στόχος μας και πόσο απέχουμε από αυτόν. Το δίπτυχο «που βρίσκομαι — που θέλω να φτάσω» μας δίνει μια πρώτη εικόνα για την απόσταση που πρέπει να διανύσουμε και συνεπώς για το πόση δουλειά πρέπει να κάνουμε.
Το επόμενο βήμα είναι να δράσουμε! Να οργανώσουμε τη φαρέτρα μας: ποια είναι τα όπλα μας για να πετύχουμε το στόχο μας; Τι θα οδηγήσει την αλλαγή; Σε αυτό το στάδιο καθοριστικό ρόλο θα παίξει το γιατί θέλουμε να κάνουμε την αλλαγή – ποιο είναι το εσωτερικό μας κίνητρο, τι ωθεί την επιθυμία μας για αλλαγή. Για κάποιον, λόγου χάριν, που θέλει να βελτιώσει τη διατροφή του, το κίνητρο μπορεί να είναι τα παραπάνω κιλά που δυσκολεύουν την καθημερινότητά του, τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης ή σακχάρου που διαπίστωσε σε κάποια τυχαία εξέταση, η αυξημένη αρτηριακή πίεση κ.ο.κ.
Πόσο σημαντικό είναι για εμάς και την υγεία μας το να βελτιώσουμε κάποια συμπεριφορά/συνήθειά μας; Όσο πιο ισχυρό εσωτερικό κίνητρο έχουμε, τόσο ενισχύεται και η ικανότητά μας να ξεπερνάμε τα εμπόδια που πιθανώς θα συναντήσουμε στη διαδρομή και να παραμένουμε προσηλωμένοι στο στόχο.
Εκτός από το γιατί, το πώς και το πότε είναι τα επόμενα που πρέπει να εξετάσουμε. Αισθανόμαστε έτοιμοι; Είναι η κατάλληλη στιγμή για εμάς; Αισθανόμαστε ικανοί; Μπορούμε να προσαρμόσουμε το περιβάλλον μας κατάλληλα, αν χρειάζεται; Θα τα καταφέρουμε; Η αλήθεια είναι ότι, διαμορφώνοντας το κατάλληλο υποστηρικτικό πλαίσιο και με την απαραίτητη εκπαίδευση και καθοδήγηση, μπορούμε να καταφέρουμε οποιονδήποτε στόχο και να θέσουμε. Φυσικά, κάθε νέα πραγματικότητα απαιτεί από μέρους μας δουλειά (για κάποιους περισσότερη, για άλλους λιγότερη), αφοσίωση και επανάληψη, προκειμένου μια νέα συμπεριφορά να γίνει η νέα μας συνήθεια. Στη διαδρομή μπορεί να συναντήσουμε εμπόδια, να χάσουμε το κίνητρο, να απογοητευτούμε. Αυτά αποτελούν φυσιολογικά στάδια στη διαδικασία της αλλαγής και της εξέλιξης. Το ισχυρό εσωτερικό μας κίνητρο και ένα υποστηρικτικό περιβάλλον είναι αυτά που θα αποτελέσουν το κλειδί, ώστε τα εμπόδια να μη σταθούν τελικά ικανά να μας σταματήσουν από την επίτευξη του όποιου στόχου έχουμε θέσει για τον εαυτό μας.
Ως επαγγελματίας και σύμβουλος υγείας έρχομαι καθημερινά σε επαφή με ανθρώπους, οι οποίοι φαινομενικά αντιμετωπίζουν παρόμοια θέματα υγείας. Η εμπειρία μου όμως, με έχει διδάξει πως κάθε περίπτωση παραμένει μοναδική. Ο ρόλος του ακροατή μού επιτρέπει να αφουγκράζομαι τις διαφορετικές ανάγκες και ανησυχίες των ανθρώπων. Μπορώ έτσι να διακρίνω, πόσο διαφορετική αντιμετώπιση και προσέγγιση χρειάζεται από πλευράς μου για κάθε άνθρωπο που με εμπιστεύεται, προκειμένου να επιτύχει το ζητούμενο, όπως αυτό διαμορφώνεται μέσα από τα δικά του μάτια. Αφού λοιπόν λάβω προσεκτικά υπόψιν το ιστορικό του, τις συνθήκες ζωής του, το περιβάλλον του, τις δυνατότητες και τα προφανή ή αφανή εμπόδια που αντιμετωπίζει, ξεκινάμε μαζί το ταξίδι προς την αλλαγή που θέλει να πετύχει, μικρή ή μεγάλη.
Θα θέλατε να βελτιώσετε τις διατροφικές συνήθειες της οικογένειάς σας; Να βάλετε την άσκηση στη ζωή σας ή να βελτιώσετε τον ύπνο σας; ; Μήπως σκέφτεστε να κόψετε το κάπνισμα; Αν η απάντηση είναι ναι, αλλά δεν έχετε βρει ακόμα τον καλύτερο τρόπο να το πετύχετε, μαζί μπορούμε να δουλέψουμε, για να γίνει το ταξίδι σας προς οποιαδήποτε στόχο υγείας έχετε θέσει ευκολότερο και πιο ουσιαστικό και εσείς η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σας, όπως την έχετε οραματιστεί.
